In zijn rapport 'Het effect van Maatschappelijk Inkopen’ concludeerde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) begin dit jaar dat duurzaam inkopen in 2015 en 2016 in een achttal relevante productgroepen waaronder elektriciteit, gas en zonnepanelen tot minstens 4,9 megaton minder CO2-uitstoot heeft geleid. Ook was er winst te zien door onder andere minder uitstoot van schadelijke stoffen. Met andere woorden: MVI werkt.
Kennis en instrumenten
Tegelijkertijd constateerde het RIVM dat het meenemen van MVI in een aanbesteding geen garantie voor effect is. Dat komt doordat duurzaamheidseisen en de aangeboden (uitwerking van) gunningscriteria niet altijd in de uiteindelijke contracten terecht komen. Het RIVM benadrukt in dat verband het belang van voldoende kennis en instrumenten om MVI uit te voeren. Daar wordt mede vanuit de Rijksoverheid flink aan gewerkt. Zo speelt PIANOo als expertisecentrum een cruciale rol in de professionalisering en mainstreaming van MVI-criteria en strategieën. Ook zijn recent het document 'Actieplannen MVI en geleerde lessen' en het e-boek 'Circulair Inkopen in 8 Stappen' gepubliceerd.
Evaluatie MVI-actieplannen; belangrijkste lessen
Het 'Manifest MVI' beoogt de samenwerking tussen overheden te intensiveren om inkoopkracht en opdrachtgeverschap te versterken en MVI integraal in de organisatie te bevorderen. Partijen die zich committeren aan het Manifest MVI stellen MVI-actieplannen op waarin zij hun specifieke en meetbare ambities voor de toepassing van MVI bij inkoop-en aanbestedingsprocedures benoemen. Inmiddels hebben zo’n 160 partijen zich gecommitteerd aan het Manifest MVI en dat aantal neemt nog steeds toe.
De Rijksoverheid wil partijen die nog een actieplan gaan maken of hun actieplan willen verbeteren, ondersteunen. Daarom heeft zij de bestaande actieplannen laten evalueren. Het resultaat van die evaluatie is onlangs gepubliceerd in het document 'Actieplannen MVI en geleerde lessen'.
De belangrijkste lessen op een rijtje:
1. Het actieplan MVI is niet “van inkoop”: budgethouders hebben een bepalende rol.
2. Begin gewoon met enthousiastelingen.
3. Maak budget en capaciteit vrij.
4. Wees voldoende ambitieus, maar start niet te groot.
5. Integreer MVI zoveel mogelijk in bestaande processen en structuren.
6. Durf te vragen: er is veel kennis en informatie beschikbaar.
Circulair inkopen; 8 stappenplan
Ook is het e-boek 'Circulair Inkopen in 8 Stappen' gepubliceerd om circulair inkopen wat makkelijker te maken.
Circulair inkopen houdt rekening met de principes van de circulaire economie. In een circulaire economie worden grondstoffen in theorie oneindig lang hergebruikt. Vandaar de term “circulair”. Dit betekent dat bij circulair inkopen het grondstoffen-vraagstuk expliciet wordt betrokken in de inkoopbeslissing. Circulair inkopen vereist daarmee onder meer afspraken over gebruik en toepassing of verwerking van producten tijdens of na de eerste levensduur.
Uitgangspunt van het e-boek is dat er niet één manier is om circulair in te kopen. Wel helpt het stappenplan bij het zetten van de juiste stappen in dat inkoopproces:
Stap 1: Waarom en wat. Waarom circulair inkopen en binnen welke productgroepen?
Stap 2: Interne organisatie. Wat betekent circulair inkopen voor de eigen organisatie?
Stap 3: Bepalen (functionele) vraagstelling.
Stap 4: Multidisciplinaire samenwerking. Alle ketenpartijen betrekken?
Stap 5: Kiezen aanbestedingsprocedure.
Stap 6: Meten en beoordelen van de (aangeboden) circulariteit.
Stap 7: Borging circulaire ambities op termijn.
Stap 8: Contractmanagement.
Conclusie
Inkoop is een strategisch instrument om een meer duurzame en circulaire economie te realiseren. Zo heeft MVI onder meer een positief effect wat betreft de uitstoot van koolstofdioxide. Kennisdeling is daarbij een belangrijke succesfactor. Die kennisdeling groeit en bloeit. Komend voorjaar volgen de resultaten van de effectenmonitor van het RIVM voor nog eens acht productgroepen waaronder de bouw. Voor nu: samen aan de slag met alle beschikbare lessons learned!
