Home Kennis Een recht op onteigening bestaat niet

Een recht op onteigening bestaat niet

29 juni 2020
Jelmer Procee

In een uitspraak van 12 mei 2020 van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden wordt (nogmaals) bevestigd dat een recht op onteigening niet bestaat. De gemeente Beverwijk is dan ook niet verplicht tot onteigening over te gaan. De grondeigenaar mag haar perceel zelfstandig ontwikkelen of verkopen. Verder gaat het Hof in op de criteria voor beëindiging van de pachtovereenkomst die wij hier onbesproken laten.

Wat speelde er?

Een sierplantkweker (appellante) pacht van de gemeente Beverwijk (gemeente) drie percelen. Haar eigendomsperceel, met hierop haar woonhuis en bedrijfsgebouwen, ligt te midden van deze pachtgronden. De gemeente besluit de pachtovereenkomsten te beëindigen in verband met een wijziging van de bestemming van de gronden voor de verdere realisering van een nieuwbouwwijk. Hierbij beroept de gemeente zich op artikel 7:370, eerste lid, onder e, in samenhang met artikel 3:377 BW. Appellante stelt dat de gemeente misbruik maakt van haar bevoegdheid door de pachtovereenkomsten te beëindigen wegens niet-agrarische bestemming, omdat de gemeente weigert haar eigendomsperceel te verwerven dat is gelegen binnen het gebied van het bestemmingsplan. Daardoor kan het bestemmingsplan niet gerealiseerd worden en ruïneert de gemeente haar sierplantenkwekerij, aldus appellante. Zij doet hiermee een beroep op artikel 3:13 BW, misbruik van bevoegdheid.

 Hoe oordeelt het gerechtshof?

Het Hof stelt voorop dat het bestemmingsplan ook zonder verwerving van het woonhuis en bedrijfsopstallen kan worden gerealiseerd. De vraag is daarom of de gemeente misbruik maakt van haar bevoegdheid door de pachtovereenkomst te beëindigen wetende dat het bedrijf van appellante dan niet kan worden voortgezet, en zonder compensatie te bieden voor de bedrijfsbeëindiging op de huidige plaats. Het Hof komt hier niet aan.

Ten eerste is niet gebleken van dusdanig laakbaar gedrag van de gemeente bij de onderhandelingen, waar ook de verwerving van het woonhuis en bedrijfsopstallen zijn besproken. Daarbij is ook van belang dat de gemeente voorziet in onafhankelijke taxaties. Daarnaast is voldoende aannemelijk dat de gemeente de gepachte gronden nodig heeft voor verwezenlijking van het plan en dus de pachtovereenkomst mag beëindigen op grond van artikel 7:370 BW. Verder bestaat geen recht op onteigening en staat het de gemeente vrij de eigendommen niet te onteigenen. De gemeente hanteert namelijk een passief grondbeleid, zodat de eigenaar zelf de grond mag herontwikkelen.

Wat kunt u met deze uitspraak?

Het Hof bevestigt dat een recht op onteigening niet bestaat. Een gemeente is niet verplicht om te onteigenen om een bestemming te realiseren. De gemeente kan ervoor kiezen om dit aan de grondeigenaar over te laten, of in geval zij wel eigenaar van de grond is, aan derden. Overigens is wel opvallend dat het Hof accepteert dat de gemeente een passief grondbeleid voert en anderzijds wel de pachtovereenkomst beëindigt om haar eigendom te kunnen ontwikkelen. Waarschijnlijk zit het verschil erin dat appellante als pachter de grond niet zelf kan ontwikkelen en als eigenaar wel, maar dat blijkt niet uit het arrest.

Raadpleeg hier de volledige uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 12 mei 2020.