Nieuwe ambtenaren: omgekeerde normalisering

Het wetsvoorstel 'Wet normalisering rechtspositie ambtenaren' zorgt er paradoxaal genoeg ook voor dat medewerkers van bijvoorbeeld het UWV en de Nederlandsche Bank, die tot op heden in een puur privaatrechtelijke arbeidsrelatie tot hun werkgever staan, ambtenaar worden. Na de normalisering zal voor hen ook de Ambtenarenwet gelden. Zo worden zij onder meer verplicht de eed of belofte af te leggen en worden zij beperkt in hun grondrechten.

Voorstel Wet Normalisering Rechtspositie Ambtenaren

Het wetsvoorstel 'Wet Normalisering Rechtspositie Ambtenaren' (Wnra) voorziet in het in overeenstemming brengen van de rechtspositie van ambtenaren met die van werknemers met een arbeidsovereenkomst naar civiel recht. Het civiele arbeidsrecht gaat dan voor de meeste ambtenaren gelden (er zijn groepen uitgezonderd, zie eerder blogbericht). De Ambtenarenwet blijft echter ook bestaan. Deze bestaat na de normalisering uit 18 artikelen waarin extra rechtspositionele bepalingen voor– de dan genormaliseerde - ambtenaren staan opgenomen.

Dit is niet alleen voor huidige ambtenaren van belang. De nieuwe Ambtenarenwet geeft een definitie van het begrip ‘overheidswerkgever’ die betekent dat de Ambtenarenwet óók gaat gelden voor organisaties die nu geen ambtenaar, maar gewone werknemers met een arbeidsovereenkomst in dienst hebben. Als gevolg van de normalisering wordt er dus ook een groep werknemers ‘gedenormaliseerd’. Wie zijn dat en wat betekent de toepasselijkheid van de nieuwe Ambtenarenwet voor hen?

Nieuwe ambtenaren

Artikel 2 van de nieuwe Ambtenarenwet geeft een opsomming van overheidsorganisaties. Dit lijstje bevat als vanzelfsprekend de staat, provincies en gemeentes. De opsomming omvat echter ook zelfstandige bestuursorganen en ‘anders dan krachtens publiekrecht ingestelde rechtspersonen die zijn bekleed met openbaar gezag’. De medewerkers van deze laatste organisaties zijn tot op heden werkzaam op basis van een arbeidsovereenkomst naar civiel recht. Na de normalisering zullen zij als ambtenaar onderworpen worden aan zowel het civiele recht als aan de nieuwe Ambtenarenwet.

De nieuwe Ambtenarenwet wordt na de normalisering onder meer van toepassing op:

• TNO
• Staatsbosbeheer
• UWV
• De Sociaal Economische Raad
• De Sociale Verzekeringsbank
• Stichting Autoriteit Financiële Markten
• De Nederlandsche Bank
• Stichting Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen
• Stichting Vervangingsfonds

De nieuwe Ambtenarenwet

In de nieuwe Ambtenarenwet zijn aanvullende rechtspositionele bepalingen opgenomen die samenhangen met de speciale positie van de ambtenaar. Een deel van deze regels wordt in veel gevallen ook in de civiele arbeidsovereenkomst opgenomen of maakt op grond van de norm van ‘goed werknemerschap’ al onderdeel uit van de puur civiele arbeidsrelatie. Dit neemt niet weg dat er een en ander gaat veranderen voor medewerkers wiens, tot op heden volledig civielrechtelijke, arbeidsrelatie ingekleurd gaat worden door de nieuwe ambtenarenwet.

Wat gaat er veranderen:

• Verplicht afleggen eed of belofte;
• Verplichte onthouding van openbaren van gedachten, gevoelens of recht van vereniging, vergadering of betoging, indien dit de goede uitoefening van de functie zou belemmeren;
• Registratie van nevenwerkzaamheden;
• Openbaarmaking van nevenwerkzaamheden indien dat in het kader van integriteit redelijk zou zijn;
• Verbod op verrichten nevenwerkzaamheden die goede vervulling van functie in gevaar brengen;
• Verbod op zonder toestemming aannemen van werk ten behoeve van de openbare diensten;
• Verbod op het bezitten van financiële belangen die de goede vervulling van de functie in de weg staan;
• Geheimhoudingsplicht;
• Verplicht onderwerpen aan onderzoek aan lichaam en kleding indien dit in het belang van de overheidswerkgever is;
• Voor vertrouwensfuncties komen in beginsel slechts in aanmerking personen met de Nederlandse identiteit.

Er gelden op grond van de nieuwe Ambtenarenwet derhalve een aantal beperkingen en verplichtingen die voor deze groep mogelijk nog niet van toepassing is. De normalisering betekent voor deze medewerkers dat bovenop hun huidige arbeidsovereenkomst extra rechtspositionele bepalingen van toepassing worden. Dit heeft grote gevolgen voor zowel deze medewerkers als voor de organisatie waar zij werkzaam zijn. De organisatie dient immers deze rechten te waarborgen, verplichtingen te handhaven en regels op te stellen op basis waarvan dat mogelijk is. Het is dan ook zaak dat de nieuwe overheidswerkgever en de nieuwe ambtenaar zich hier tijdig van bewust is en weten wat hun nieuwe ambtenarenstatus betekent.

Zie ook: doorlopende tekst van de nieuwe Ambtenarenwet.